Matije Antuna Reljkovića SATIR iliti DIVJI ČOVIK

Izdavač: Društvo hrvatskih srednjoškolskih profesora
Biblioteka: Književna izdanja, Knjiga treća
Mesto izdanja: Zagreb
Godina izdanja: 1909.
Format: 15 x 23 cm
Povez: tvrdi
Broj strana: 176, latinica
Težina: 290 g
Stanje knjige: uglovi hrbata i korica su pohabani, na predlistu, nultom listu i strani 59 pisani su imena i znaci, na 6 strana u predgovoru reči i delovi rečenice su podvlačeni, na 5 strana pojedini stihovi označavani sa strane, sve grafitnom olovkom, na strani 9 tamna mrlja koja se prenela na susedne strane, ostalo je potpuno očuvano

ANTUN MATIJA RELJKOVIĆ (1732—1798) bio je srpski književnik i oficir iz Slavonije.
Rodio se 6. januara 1732. godine u posavskom Svinjaru (danas Davoru) na reci Savi. Porodica vodi poreklo iz Hercegovine, odakle se premeštajući preko Bosne (zbog ratova) prešavši reku Savu, naselila u Svinjaru, selu na levoj obali.
Reljkovići iz Svinjara su bili rimokatolici, ali pitanje nacionalne pripadnosti ostalo je nerazjašnjeno. Slavonsko stanovništvo mahom pravoslavno, doživelo je veliko pokatoličenje nakon oslobođenja od Turaka, ali se etnički (srpski duh) dugo održalo, o čemu svedoče stihovi Reljkovićevi. Hrvatska strana ga međutim svojata, sudeći po njegovoj (katoličkoj) veri, ali Reljkovćeva "životna filozofija" i samo književno delo - "Satir", te staro poreklo - su fakta koja itekako idu u prilog srpskoj strani.
Pored njegovog pominjanja junaka Marka Kraljevića sina Vukašinovog, te poimence fruškogorskih pravoslavnih manastira, kao glavni dokaz ipak najviše je citiran stih iz 4. glave "Satira": O Slavonče, ti se vrlo varaš, Koji god mi tako odgovaraš; Vaši stari jesu knjigu znali, Srbski štili a srbski pisali. " Reljković bi se zato sa pravom pre mogao uvrstiti u Šokce, Srbe katolike u Slavoniji, negoli u Hrvate.
U Svinjaru je 1732. godine bila vojna posada - četa hajdučka (pešačka) pod komandom satnika (kapetana) Stefana Reljkovića, starinom Bosanca. Početkom te godine rodio se mali Matija, sin kapetanov. Kada je 1741. godine kapetan krenuo u rat u Italiju, obezbedio je uslove da mu sin izuči školu. Predao je fratru Mihovilu Pavunoviću "redovniku i čuvaru države Sv. Ivana Kapistranskog u samostanu (manastiru) Cerničkom". Osnovnu školu je tako izučio kod franjevaca, a zatim ugledajući se na oca graničarskog oficira, stupio u austrijsku vojsku kao prost vojnik (1748). U vojnoj hijerhiji je brzo napredovao; kada je proizveden u zastavnika oženio se, da bi 1753. godine postao poručnik carski. U sedmogodišnjem ratu Austrije protiv Pruske (1756-1763), Antun je učestvovao u bitkama kod Kolina i Bratislave. Kada je 1767. godine preveo indijske pripovetke, bio je u činu oberlajtanta. Stekao je zatim zbog zasluga čin satnika (kapetana) i plemićku titulu sa predikatom Ot Ehrendorfa. Kada se skrasio u Nemačkoj, tu je napisao 1761. godine svoje glavno delo "Satir iliti divlji čovik", objavljeno 1762. godine u Drezdenu.

“ SATIR ILITI DIVJI ČOVIK” je delo Matije Antuna Reljkovića koje opisuje nemarnost ljudi i njihovu izgubljenost prema mestu u kojem žive, ali ujedno i potiče samog čitaoca da razmisli o svom odnosu prema mestu u kojem živi. Slavonci su stanovnici krasne oaze koja obiluje mnoštvom prirodnih lepota. Sve u njoj ispunjeno je veličanstvenim i gotovo nestvarnim stvarima i mestima za koja čovek nije ni zamislio da postoje u stvarnom životu. Veliki propust ili čak greh bio bi da te prirodne lepote izgube svoju čar i svoju vrednost zbog nemara običnih ljudi i nestašne naravi.
„ Satir iliti divlji čovik“ je prvo delo hrvatske književnosti sa svetovnim sadržajem, nastankom vezano za Slavoniju, napisano šezdesetak godina nakon proterivanja Turaka iz Slavonije. Prvi put je štampan 1762, bez imena autora, bez naznake mesta štampanja (bio je to Dresden) i bez imena štampara. Po opsegu, no ne i po značaju, skromno je to delo, štampano u malom formatu, na 82 neoznačene stranice. Jedini sačuvani primerak nalazi se u Nacionalnoj i sveučilišnoj biblioteci u Zagrebu, gde je dospeo još u XIX. veku iz biblioteke porodice Brlić iz Slavonskog Broda.
Drugi je put „ Satir iliti divlji čovik“ Matije Antuna Reljkovića štampan („ na svitlo dat“ ) u Osijeku „ sa slovih Martina Divalt“ 1779, u osmini, nepagirano (180 str. ). Delo je prošireno sa 1938 na 3498 stihova, s predgovorom i nekoliko proznih umetaka: o Novoj Gradiški, o čuvanju šuma, o baronu Ljubibratiću, o poštovanju („ štimanju“ ) težaka, komedija iliti vesela prikaza naravi, tragedija iliti strahovita prikaza naravi.

(107/19-264-kp/783)