Crkva Svetog Nikole u Ramaći

Nova knjiga. ..
U selu Ramaća, na desetak kilometara od mesta Stragari, nalazi se mala crkva, posvećena svetom Konstantinu i Jeleni, a koja datira sa kraja četranaestog vaka. Istorija crkve nije mnogo poznata, jer se selo Ramaća pominje tek u turskom periodu, a nije moguće pouzdano izvršiti identifikaciju njenog srednjevekovnog naziva.  
Postojale su ranije predpostavke da je ovde reč o crkvi Svetog Nikole u Srebrnici, koja se pominje u povelji kneginje Milice iz 1395. godine, ali su odbačene nakon proučavanja povelje od strane profesora M. Dinića.  
Ostala je još jedna nedovoljno ispitana mogućnost, da se ova crkva identifikuje sa crkvom Kumanicom, koja se pominje u "Krušecskom pomeniku" sa kraja petnaestog veka. Ovome u prilog ide činjenica iz popisa u devetnaestom veku, gde stoji da se ramaćka crkva po predanju zove Kumanica.  
Najstariji pomen za nasenje Ramaću, zabeležen je u dnevniku o pohodu Sulejmana Veličanstvenog na Beograd iz 1521. godine, jer su tada Turci prošli kroz selo. O samoj crkvi ne zna se ništa pouzdano pre obnove, koju je preuzeo Sima Milosavljević-Paštrmac, 1836. godine, ali su vidljive i prepravke, koje su ranije izvođene.  
Crkva je oblika sažetog upisanog krsta. Na zapadnoj i istočnoj strani se svod oslanja na pilastre. Sa zapadnim, odnosno istočnim zidom, pilastri obrazuju polukružno zasvedene niše. Sa severne i južne strane, kupolu nose prislonjeni luci u širini pilastra. Iznad svodova i lukova, nalazi se još po jedan luk, koji potklopni prostor čini nižim. Crkva ima vitki tambur, sa spoljašnje strane oktogonalan, a sa unutrašnje kružan. Preko njega je postavljena kalota, za nekoliko samtimetara većeg prečnika. Proskomidiju čine dve niše polukružnog oblika, a đakonikom kvadratnog. Na istoku je oltarska apsida polukružnog oblika sa spoljašnje i unutrašnje strane. Pod crkve je izrađen od kamenih ploča kvadratnog oblika, kakav je i u delu priprate. Sa spoljne strane je crkva omalterisana, a krov je prekriven biber crepom.  
Sa zapadne strane crkve, nalazi se priprata, približno kvadratnog oblika, izrađena na temeljima stare, već postojeće. Donji delovi priprate su zidani od lomljenog kamena, dok su gornji zidani drvenom, bondruk konstrukcijom 
Živopis 
Ovaj živopis je, verovatno delo makedonskih majstora, koji su, bežeći od Turaka, došli u Srbiju u četrnaestom veku. Slikarstvo je urađeno u skladu sa kanonima ovoga doba. Freske krase zidove, svodove i kupolu. One su vrlo neujednačene umetničke vrednosti, te se zaključuje da je ovaj živopis radilo više majstora. Glavni zograf je naslikao stojeće figure ktitora, ratnika i vladarske portrete. Ove figure su mekog inkarnata i vrlo su elegantne. Svi likovi su odmerenih i neusiljenih pokreta. Jedino je ktitorski portret nešto grublji, ali veoma realističan. Slabiji slikari su, po pravilu, radili freske gornjih zona, koje se slabije vide, te su i one lošijeg kvaliteta.  

Crkva Svetog Nikole u Ramaći, utvrđena je za spomenik kulture rešenjem Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture NRS br. 699/55, od 11. 06. 1955. godine, a kategorisana kao dobro od velikog značaja za RS '' Sl. Glasnik RS '', br. 14/79, te se na njoj primenjuju mere zaštite utvrđene Zakonom o kulturnim dobrima