Soko J-20 Kraguj

07183) Soko J-20 Kraguj , Aleksandar Radić , Mario Hrelja , Biblioteka Naša krila Beograd 2019 , Istorija vazduhoplovstva je puna primera ralizovanih avio konstrukcija koje su plenile i još uvek plene svojom pojavom, redovno privlače pažnju profesionalnog kadra kao i ljubitelja vazduhoplovstva. Kako u životu tako i u vazduhoplovstvu postoje primeri „ sporednih uloga“ odnosno realizovanih vazduhoplovnih konstrukcija, aviona, koji su od samog projekta pa preko proizvodnje, eksploatacije i na kraju „ penzionisanja“ stalno bili u senci većih, brojnijih i bržih ali su ipak konstantno bili prisutni. Jednu takvu priču nam na veoma lep način predstavljaju Aleksandar Radić i Mario Hrelja.

„ Masovni narodni avion“ kako je u nekim dokumentima bio nazivan, J-20 Kraguj je u stvari bio prvi i jedini namenski projektovan avion lake borbene avijacije čija bi glavna uloga u eventualnom ratu bila borbeno uznemiravanje neprijatelja. Dvojica autora nam u svojoj knjizi pružaju odličnu priliku da sagledamo kompletnu priču o ovom interesantnom avionu i to od same ideje nastanka u drugoj polovini 50-ih godina prošlog veka, projektovanja i izrade prvog i drugog prototipa a potom i prve serije od 14 aviona (1967) i druge serije od 27 aviona deset godina kasnije te njihove eksploatacije u borbenim i trenažnim jedinicama.

Svoj zenit u borbenim jedinicama Kraguj postiže krajem 60-ih i u prvoj polovini 70-ih godina dok se vrlo ozbiljni idejni projetki o proširenju delatnosti ovog vazduhoplova nižu jedan za drugim početkom 1960-ih još dok su se radila obimna ispitivanja prototipa (ideje u vezi sa izradom šestosedog lakog transportnog aviona, zatim poljoprivrednog aviona kao i tegljača jedrilica).

Kraguj je pored svoje redovne uloge u borbenim i trenažnim eskadrilama imao i vrlo zapažene role u nekoliko filmova jugoslovenske produkcije u kojima je „ glumio“ čuvene i vrlo opasne avione iz perioda Drugog svetskog rata a što je sve vrlo lepo opisano u ovoj knjizi uz vrlo efektne fotografije.  

Tekst knjige je vrlo pitak i dinamičan sa odličnim osvrtima na glavne (prelomne) momente u planiranju razvoja tadašnjeg vojnog vazduhoplovstva koji su bitno uticali na sudbinu lakog borbenog aviona J-20 Kraguj. Kao borbena platforma, Kraguj je učestvovao u svim konfliktima na teritoriji bivše Jugoslavije i igrom prilika je nosio oznake skoro svih zaraćenih strana. Knjiga je bogato ilustrovana sa preko 180 crno-belih i kolor fotografija, delovima VTUP-a, opisom motora, opreme i kompletnog naoružanja (domaćeg, američkog, sovjetskog i nemačkog porekla)koje je Kraguj mogao koristiti.

Posebnu vrednost knjizi daje tabela sa pregledom „ životopisa“ doslovno svakog Kraguja (po evidencionim brojevima) od prototipova do poslednjeg u drugoj seriji.

J-20 Kraguj je bio avion zamišljen od strane svojih tvoraca da od samog starta bude sporedni tj. pomoćni. Svojim trajanjem i upotrebom je ispisao deo naše vazduhoplovne istorije a mnogima koji su ga leteli je ostao u veoma lepom pamćenju. Ova knjiga o „ najvažnijem nevažnom avionu u RV“ (AR) će sigurno biti vrlo čitana i bitna u svačijoj biblioteci koja ima svoj vazduhoplovni deo.

mek povez, format 16,5 x 23,5 cm , ilustrovano, 216 strana